Pozłacanie

Złoto jest ciężkim, miękkim, bardzo kowalnym (1 gram złota można rozbić na arkusz o powierzchni 1 m2) i ciągliwym metalem szlachetnym. Posiada jasnożółty kolor i wyraźny połysk. Nie utlenia się w wodzie i powietrzu. Nie ulega działaniu pojedynczych kwasów – nawet stężonych. Pod wpływem wody królewskiej, mieszaniny stężonego kwasu solnego i azotowego w stosunku objętościowym 3:1, tworzy rozpuszczalny w wodzie chlorek złotowy. Rozpuszcza się w rtęci, tworząc amalgamat.

Złoto od tysięcy lat jest znane i używane przez rzemieślników w jubilerstwie i sztuce zdobniczej. Stosowane jest w biciu monet, elektronice, stomatologii, a nawet przemyśle spożywczym. Złoto z łatwością tworzy stopy z innymi metalami, dzięki temu można zmieniać między innymi jego twardość, barwę, temperaturę topnienia. Czyste, 24-karatowe złoto ma głęboki żółty kolor, a właściwie pomarańczowy odcień żółtego. Stopy złote od 8 do 22 karatów – odpowiadające zawartości złota w stopie 33,3-91,6% – mogą mieć barwę od zielonej, z zielonym odcieniem żółtego, przez bladożółtą, żółtą, głęboko żółtą, różową, aż po czerwoną. Są też stopy białe, a nawet stopy o niezwykłych barwach, niekojarzących się ze złotem, jak „purpurowe złoto”.

przyklad-zlocenia

Prawie wszystkie konwencjonalne, kolorowe stopy złota oparte są na połączeniach ze srebrem, miedzią i odpowiednimi dodatkami. Do stopów złotych dodawany jest krzem, cynk, iryd i kobalt, nikiel. Dodatek metali o niskiej temperaturze topnienia, takich jak: cynk, cyna, kadm i ind umożliwia lutowanie w niższych temperaturach. Zarówno główne składniki stopowe, jak i metale dodawane w celach poprawy właściwości mechanicznych i technologicznych, wpływają na barwę stopu złota. Atrakcyjny i dekoracyjny wygląd złota sprawia, że od wieków uszlachetnia się nim obiekty wykonane z mniej szlachetnych metali i ich stopów. Jedną z metod uszlachetniania przedmiotów jest dekoracyjne złocenie galwaniczne.

Cena złota, a co za tym idzie cena usługi złocenia, decyduje o wyborze rodzaju powłoki złota. Niestety najczęściej na wyroby jubilerskie nakłada się warstwy o minimalnej grubości niezależnie od ich przeznaczenia. O jakości pokrycia złotego i jego trwałości możemy mówić jedynie, gdy stosowane będą normy obowiązujące przy złoceniu galwanicznym. W przypadku stosowania złota niedopuszczalne są kompromisy. Stosowanie terminu „przedmiot pozłocony” dla powłok nie spełniający tych norm jest mylące dla klienta.

przyklad-zlocenia-2

W zależności od charakteru użytkowego wyrobu dobiera się odpowiednie elektrolity, z których osadza się powłoki o wymaganych parametrach. Stosownie do tego współczesny pozłotnik ma do dyspozycji:

  • zazłacanie – nakładanie bardzo cienkich warstw złota o grubości nie większej niż 0,175 mikrometra. Przy tych grubościach barwa metalu pokrywanego, wpływa na efekt kolorystyczny powłoki złota. Uzyskiwane w procesie warstwy złota są nieodporne na ścieranie. Aby poprawić ich trwałość zaleca się lakierowanie.
  • pozłacanie – nakładanie powłok złota o grubości do 0,5 mikrometra. Powłoki złote uzyskiwane w tego typu procesach są nieszczelne i nie chronią wyrobów przed korozją. Nie powinny być stosowane w przypadkach, gdy przedmioty przeznaczone są do kontaktu z żywnością lub napojami. Dotyczy to szczególnie kielichów mszalnych, paten i naczyń liturgicznych.
  • złocenie – nakładanie powłok złota do 2,5 mikrometra. Kąpiele przeznaczone do tego typu procesu są szczególnie zalecane dla złotników zarówno do produkcji biżuterii jak i dewocjonaliów. Osadzane warstwy charakteryzują się wysoką zawartością złota dochodzącą do 99,99%, mikrotwardością kilkakrotne przewyższającą twardość wyrobów ze złota i szczelnością gwarantującą pełną izolację podłoża od szkodliwych oddziaływań środowiska. W renomowanych firmach pozłotniczych stosowane są najczęściej pokrycia o grubości powyżej 1 mikrometra.
  • platerowanie galwaniczne złotem – nakładanie grubych powłok złota (powyżej 2,5 mikrometra). Tego typu procesy przeznaczone są najczęściej do galwanoplastycznego wytwarzania biżuterii i zastępują metalurgiczne metody wytwarzania. Stosowane są również przy wykonywaniu kopii i rekonstrukcji brakujących elementów obiektów zabytkowych.
  • vermeil – nakładanie powłok złota na srebrze. Złocąc wyroby ze srebra należy pamiętać, aby nałożyć warstwę minimum 2,5 mikrometra. Poniżej tej wartości musimy liczyć się z dyfuzją srebra przez warstwę złota i powstaniem ciemnych nalotów na powierzchni złoconego srebra. Proces vermeil stosuje się do pokrywania wnętrz naczyń korpusowych – kielichów mszalnych czy przedmiotów mających kontakt z produktami spożywczymi.